སྨན་རྩིས་དྲ་བ། - ཆེད་རྩོམ།

ཤིང་དང་མེ་ཏོག་སོགས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་ངོས་ཇི་ལྟར་འཕྲོད་ཚུལ།

༄༅། །རྒྱ་ཤུག་ངོས་ཟིན་པའི་རྣམ་ཐར་ནི། པཎྜིཏ་ངེད་ཅག་བལ་ཡུལ་དུ་སླེབས་ནས་རྒྱལ་པོའི་བླ་མ་བྲམ་ཟེ་ཆེན་པོ་གསེར་རྒྱལ་བྱ་བ་དེའི་ཁྱིམ་དུ་སོང་། ཁོང་ལ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱ་དཔེ་ཁ་ཐོར་ཞིང་མ་ཚང་བ་ཞིག་འདུག་པ་བོད་དཔེ་ལ་བསྒྱུར་ཏེ་བསྒྲིགས། ངས་བོད་དཔེ་ལ་བལྟས་ནས་ཚིག་གང་ངེས་ཟིན་པ་ཁོང་ཚོ་ལ་སྨྲས། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རིག་པའི་གྲངས་ཀྱི་མངོན་བརྗོད།

ྋགྲངས་ཀྱི་སྔོན་འགྲོ་མཐའ་ཀླས་ཀྱང་། །རྩིས་ལ་ཉེར་མཁོ་རི་བོང་དང་། །ཟླ་བ་གཟུགས་དང་འོད་དཀར་ཅན། །བསེ་རུ་རྣམས་ནི་གཅིག་གི་མིང་། །འཇིག་རྟེན་ཚ་བ་རྩེ་མོ་མེ། །ཡོན་ཏན་སྲིད་པ་གསུམ་གྱི་མིང་། །རྒྱ་མཚོ་ཆུ་བོ་རིག་བྱེད་དང་། །བདུད་དང་སྡེ་བ་ཆུ་གཏེར་བཞི། །འདོད་ཡོན་ཉེར་སྤྱོད་དབང་པོ་དང་། །མདའ་དང་འབྱུང་བ་ལྔ་ཡི་མིང་། ། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ཆུ་ཡི་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་ཟིན་བྲིས།

ཡུལ་གོང་མ་རྣམས་ལ་དང་བ་དང་དད་པའི་ཀུན་སློང་སྔོན་དུ་འཆར་ནས་རང་གི་ཡིད་ལ་གང་ཤར་ཡི་གེར་ཕབ་སྟེ་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་ལམ་ནས་བསྟོད་པའི་མཆོད་སྤྲིན་གྱི་བསུ་བ་དང་བཅས། སྐབས་དོན་གླེང་བར་བྱ་བ་ནི། ཆུ་ཡི་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་རིག་པའི་ཐབས་ལམ་འདི་ཉིད་ཀྱི་སྐོར་ཡིན། དེ་ལ་ནང་གསེས་དབྱེ་བ་རྣམ་པ་ལྔ་ཡི་སྒོ་ནས་འཆད་པར་བྱའོ།། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

རྩ་ཆུའི་ལྷན་ཐབས་འཚོ་བྱེད་མགུལ་པའི་མཛེས་རྒྱན།

དེ་ལ་ནད་མེད་རྒྱུན་རྩ་ནི། །སྐྱེས་བུ་དར་མ་ཁམས་སྙོམས་པའི། །དབུགས་དབྱུང་རྩ་གསུམ་དབུགས་རྔུབ་ལ། །རྩ་གྲངས་གཉིས་འཕར་བཞེད་སྲོལ་བཙན། །དེ་ཡང་ཆེ་ཆུང་དྲག་དལ་དང་། །བྱིང་­རྒྱས་སྡོད་འཐེན་ཐང་གྲིམས་ལྷོད། །མེད་པའི་སྙོམས་པར་ལན་གྲངས་བརྒྱའི། །བར་དུ་འཕར་ན་ངེས་པ་འོ། ། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

རེག་པ་རྩའི་བལྟ་གནས་ལ་དཔྱད་པ།

དེ་ལས་འདིར་དཔལ་ལྡན་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞི་ལས་ཕྱི་མ་ཕྲིན་ལས་རྒྱུད་ཀྱི་རྩ་མདོའི་ལེའུ་ལས། བལྟ་གནས་མཁྲིག་མའི་གཉེར་མ་དང་པོ་ནས། །ཚོན་གང་མར་བཅལ་རུས་པ་འབུར་པོའི་ལྡེབས། ། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

གསོ་རིག་གཞུང་ལས་འབྱུང་བའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས།

ལྔ་པ་གསོ་བ་རིག་པའི་གཞུང་ལས་འབྱུང་བའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ། སྤྱིར་གསོ་དཔྱད་ཀྱི་སྐོར་མདོ་དང་རྒྱུད་སྡེ་ལས་ཐོར་བུ་ཐོར་བུ་མང་དུ་འབྱུང་ལ། འཕགས་པ་ཀླུའི་ཞབས་དང་། སློབ་དཔོན་དཔའ་བོ། ཁ་ཆེ་ཟླ་བ་མགོན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་མཛད་པའི་སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པ་དང་། ཡན་ལག་བརྒྱད་པ། ཟླ་ཟེར་སོགས་འཕགས་ཡུལ་གྱི་པཎ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་མཛད་པའི་སྨན་གཞུང་མང་དུ་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

Hep-B ལ་རང་ལུགས་མཆིན་ནད་གང་ལ་ངོས་འཛིན་ཚུལ།

དེ་ཡང་ཡན་ལག་སྨན་ཁང་འགའ་ཤས་ནས་དེང་དུས་ནུབ་ལུགས་པས་གྲགས་ཆེ་བའི་ནད་གཞི་ཧེ་པ་ཊ་ཡི་ཊིས་ཞེས་པར་བོད་ལུགས་ནས་ནད་མིང་གཅིག་མཚུངས་དགོས་ངེས་ཀྱི་དགོངས་འཆར་རིམ་འབྱོར་བྱུང་བར་རང་རང་གི་ཉམས་མྱོང་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ནད་མིང་འདོགས་ཚུལ་འདྲ་མིན་ཐོག་འགྲེལ་བརྗོད་སོ་སོར་གནང་ཞིང་། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

བཙོ་ཐལ་ནང་གི་དངུལ་ཆུའི་བྱེད་ནུས་ལ་ཞིབ་འཇུག

བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་སྨན་རྫས་རིག་པ་ནི་རྗེ་གཡུ་ཐོག་ནས་བརྩིས་ཏེ་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་དུ་མས་རང་རང་རྣམ་དཔྱོད་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ལམ་ནས་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་སོགས་མཐར་ཕྱིན་པ་གཏན་འབེབས་གནང་བའི་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་སྨན་རྫས་རིག་པ་ཞིག་ཡིན། དེའི་ནང་ནས་བོད་ཀྱི་རྩ་ཆེན་སྨན་རྫས་བཙོ་ཐལ་དང་། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ཚེ་འདས་རྣམས་ཀྱི་འདས་མཆོད་བྱ་ཚུལ།

སྐབས་སུ་བབ་པ་བོད་མི་ཚེ་འདས་རྣམས་ཀྱི་རྗེས་འཇུག་དང་འདས་མཆོད་བྱ་ཚུལ་སྐོར་མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་དང༌། ཁྱད་པར་བོད་ཀྱི་རྩིས་རིག་ལས་གསུངས་པ་རྣམས་དང་། བླ་མ་དང་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་སོགས་ལས་ཕྱུང་པ་གང་དག་ཚུལ་བཞིན་མ་བྱས་པར། དེང་སྐབས་དྲིན་ཆེ་བའི་ཕ་མ་གཙོས་པའི་ཚེ་འདས་རྣམས་ལ་རྗེས་འཇུག་བྱེད་པོ་ནང་མི་བུ་ཕྲུག་གཉེན་ཉེ་སོགས་ཀྱི་མ་ཤེས་པའི་དབང་གི་ཡིན་ནམ། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ཉི་མ་ནག་ཆེན་ནམ་ངན་པ་དགུ་འཛོམས།

ངན་པ་དགུ་འཛོམས་གྱི་དུས་འདི་ནི་ཡ་བདུད་རྡོ་རྗེ་གློག་ཕྲེང་དང་ས་སྲིན་འབར་མ་ཞེས་བྱ་བའི་གནམ་སའི་ས་བདག་ཕོ་མོ་གཉིས་འདུས་པ་ལས་བཙས་པའི་བུ་རཱ་ཧུ་ལ་དང༌། བུ་མོ་འབྲོག་སྲིང༌ཆུ་སྲིན་གདོང༌། སྟག་སྲིང༌ཟོར་གདོང༌། ཀོང་སྲིང༌བ་ལང་གདོང༌། བམ་སྲིང༌དྲེད་གདོང༌བཅས་བཞི་ཕྱི་རྐྱེན་ཡུལ་དུས་ཀྱིས་ངོ་མ་ཤེས་པར་རིམ་པར་མནོལ་བའི་ངན་འབྲས་ལས་འབྱུང་བར་འདོད།

རྒྱས་པར་གཟིགས་་

རྒྱུད་གསུམ་གྱི་ཚིག་དོན་གནད་འགའ་ཞིག་ལ་དཔྱད་པ།

དེང་གི་ཆར་དཔལ་ལྡན་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་འབྱུང་ཁུངས་སྨྲ་བ་པོ་འགའ་རེས་གསོ་བ་རིག་པའི་འབྱུང་བ་དང་དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞིའི་འབྱུང་བ་གཉིས་ངོ་མ་ཕྱེས་པར། བཻཌཱུརྱ་སྔོན་པོ་སོགས་རང་ལུགས་སུ་ཁས་བླངས་པའི་རྒྱུད་འགྲེལ་ཁག་དང་།  སྔ་དགོངས་ནམ་ཡིན་ལ་ཞལ་ནས་ཆད་མེད་འདོན་བཞིན་པའི་དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞིའི་བླ་རྒྱུད་གསོལ་འདེབས། གཞན་ཡང་། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

དུས་འཁོར་ལུགས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ཆགས་ཚུལ།

དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་ཆགས་ཚུལ་ལ་སྤྱིར་བཤད་ཚུལ་འདྲ་མིན་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་ན་ཡང་།  འདིར་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་ལུགས་ལྟར་བཤད་པ་ལ། ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ཆགས་ཚུལ་དང་།  ནང་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་ཆགས་ཚུལ། དེའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་བཤད་པ་ལས། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ཁ་མངལ་བ་ནི་ཁ་མངར་བ་ཡིན།

བདག་ཅག་གི་སྟོན་པ་བཀའ་དྲིན་ཅན་འདིས་རྗེས་འཇུག་ཚོར་བློ་ཁ་བུབ་སུབ་དོག་པོ་མ་ཡིན་པ་བློ་ཁ་ཡངས་པོ་དགོས་པ་དང་། དེ་ཡང་གང་གསུངས་པ་ཚང་མར་ཚད་མར་མ་འཛིན་པར་གང་ཟག་སོ་སོའི་བློ་རིག་ལ་དཔག་པའི་དཔྱད་པ་བྱས་ཏེ་འཇུག་དགོས་པ་དང༌། མདོར་ན་རང་རང་སོ་སོའི་སེམས་གཏིང་གི་ཚོར་བ་དེ་དག་ལ་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་དབང་དང་། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

གྲུམ་བུའི་ནད་གཞིར་ཉམས་ཞིབ་གྲུབ་འབྲས།

དེ་ཡང་༡༩༩༤ ལོར་རྒྱ་གར་དྷ་རམ་ས་ལ་དྷ་སྟེང་ཡན་ལག་སྨན་རྩིས་ཁང་དུ་(Oxford University, England)དབྱིང་ལེནྜ་གྱི་ཨོགས་ཕོརཌ་ཡུ་ནི་ཝར་སི་ཀྲིའི་སྐྱེ་དངོས་དང་མི་རིགས་དཔྱད་པའི་རིག་པའི་སྡེ་ཚན་གྱི་མཐོ་སློབ་(Institute of Biology Anthropology Oxord University)གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་བོད་སྨན་གྱིས་གྲུམ་བུའི་ནད་གཞིར་ཕན་ནུས་ བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་པའི་གྲུབ་འབྲས་སྙིང་བསྡུས་ཞུ། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ཟ་ཁུ་གཅིན་སྙིར་ཉམས་ཞིབ་གྲུབ་འབྲས།

བོད་སྨན་གྱིས་གཅིན་སྙིའི་ནད་གཞིར་ཕན་ནུས་ཀྱི་ཁྱད་པར་སྟོན་ཆེད་སྨན་ཁབ་ཨིན་སུ་ལིན་(Insulin)བསྟེན་མ་དགོས་པའི་ཟ་ཁུའི་གཅིན་སྙིའི་ནད་གཞི་གསར་པ་ནད་པ་གྲངས་ ༢༠༠ ལས་ནད་པ་གྲངས་༡༠༠ ཐམ་པར་ཟས་སྤྱོད་ཁོ་ནས་མངར་མོའི་ཚད་གཞི་གཅོག་ཐབས་ཞུས་པ་དང་།  ནད་པ་གྲངས་༡༠༠ ཐམ་པར་ཟས་སྤྱོད་སྟེང་བོད་སྨན་ཁག་བཞི་ནས་གང་རུང་གཉིས་ཀྱིས་སྨན་བཅོས་ཞུས་ཏེ་མངར་ཚད་གཅོག་ཐབས་ཞུས། རྒྱས་པར་གཟིགས་་

ནང་གསེས་དཀར་ཆག

ཡིག་ཆ་གསར་ཤོས།

སྨན་རྩིས་ལས་སྣེ་བ་གྲངས་ལྔ་ཡི་ས་མིག་གསལ་བསྒྲགས།

ད་ལོའི་ས་བདག་འཁྲུག་བཅོས་ཀྱི་ཆོ་ག་ལེགས་གྲུབ།

མཚན་སྲུང་གཅིག་གི་ས་མིག་གསལ་བསྒྲགས།

ཡིད་སྐྱོའི་གནས་ཚུལ།

ལས་མི་གྲངས་ ༡༧ ས་མིག་གསལ་བསྒྲགས།

སྤྲེའུ་འབྲུམ་གཉན་རིམས།(Mpox)

TRADITIONAL TIBETAN MEDICINE

འབྲས་ནད་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་བཅོས་ཐབས།

ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བོད་སྨན་གྱི་གནས་བབ།

བུད་མེད་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་བུ་ཚའི་སྐོར།

ཁྲག་གི་འབྲས་ནད་བཅོས་པའི་མྱོང་ཐིགས།

བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས།

བོད་ཀྱི་གསོ་དཔྱད་ཀྱི་ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས།

བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཡངས་པོར་དབྱེ་བ།

བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་རླབས་ཆེན་འཕུར་འཆོངས།