ཡ་བཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན་ལ་དཔྱད་པ། |
| བརྗོད་བྱ་སྤེལ་མཁན། རྩོམ་སྒྲིག་པ། (admin) ཟླ་ཚེས། 14.09.2020 |
༄༅། །ཡ་བཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན་ལ་དཔྱད་པ།
སྦྲ་གཉིས་ཟླ་བ་ཚེ་རིང་།
གསོ་རིག་སྨན་སྦྱོར་རིག་པའི་སྨན་རམས་པ། *
ནང་དོན་གནད་བསྡུས།
ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་སྨན་སྦྱོར་སྐབས་མང་པོར་སྤྱོད་པའི་སྨན་རྫས་ཞིག་ཡིན། ཡ་བ་ཞེས་པ་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དོད་ཀྱི་ནས་དང་། ཀྵ་ར་ཐལ་ཚ་ལ་གོ་བས་ནས་ཀྱི་ཐལ་ཚ་ཞེས་སམ། བོད་འགྱུར་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་དང་དེའི་འགྲེལ་པར་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་གསུངས་ཡོད། དེ་ནི་ཡ་བ་ཀྵ་ར་དངོས་ཏེ་ནས་སྔོན་མེར་བསྲེགས་ཀྱི་ཆོ་ག་ལས་བྱས་པའི་ཐལ་ཚ་བཟོ་མ་ཞིག་ཡིན། བོད་དུ་བཀོལ་བ་ནི་གསོ་རིག་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་གཞུང་ཁག་ཏུ་བྲག་དང་གད་པ་སོགས་ལས་འབྱུང་བའི་རང་འབྱུང་ཐལ་ཚ་དེ་ནི་ཡ་བ་ཀྵ་རའི་ཚབ་ཙམ་ལས་དངོས་མིན་ནོ།།
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ཡ་བཀྵ་ར། ཡ་བ་ཀྵ་ར། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ། ཚྭ་རིགས།
༡། སྔོན་གླེང་།
ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་སྨན་སྦྱོར་སྐབས་མང་པོར་སྤྱོད་པའི་སྨན་རྒྱུ་ཞིག་ཡིན། རྒྱུད་བཞིའི་བཤད་རྒྱུད། མན་རྒྱུད། ཕྱི་རྒྱུད་གསུམ་གྱི་སྦྱོར་སྡེ་རྣམས་སུ་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ལན་ཉེར་དགུ་ཙམ་གསུངས་ཡོད་ལ། སྨན་དཔྱད་ཟླ་བའི་རྒྱལ་པོར་ལན་བཅུ་གཅིག་དང་། ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་སྙིང་པོ་བསྡུས་པར་ལན་སོ་བརྒྱད་ཙམ་གསུངས་ཡོད། སྤྱིར་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཞེས་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དོད་ཡིན་ལ། འདི་ནི་སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པ་དང་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་སོགས་རྒྱ་འགྱུར་གསོ་རིག་ལས་བོད་དུ་ཐོག་མར་བྱུང་བ་སྨོས་མེད་དུ་དང་། དེའི་ངོས་འཛིན་ཡང་གཞུང་དེ་དག་གི་དགོངས་པ་ཚད་ལྡན་དུ་བཟུང་དགོས་ངེས་སུ་སྣང་ཡང་། གསོ་རིག་རྒྱུད་འགྲེལ་ཁག་དང་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་ཀྱི་གཞུང་རྣམས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་ལ་ཅུང་མི་མཐུན་པ་ཡོད། སྨན་རྒྱུ་ངོས་འཛིན་ཚད་ལྡན་མེད་ན་སྨན་སྦྱོར་ཚད་ལྡན་ཡོང་ཐབས་མེད་ལ། དེ་ལྟར་མེད་ན་ནད་བཅོས་ལག་ལེན་ཚད་ལྡན་ཡོང་ཐབས་དཀའ་བ་དང་། ལྷག་པར་ཡ་བ་ཀྵ་རས་སྐྲན་ནད་གཞོམ་ནུས་པར་གསུངས་པས་འབྲས་སྐྲན་ནི་དེང་སྐབས་མཐོང་མང་ཞིང་ཧ་ཅང་ཉེན་ཚབ་ཆེ་བའི་ནད་རིགས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། ནད་ངན་འདི་ལ་གནའ་དེང་སྨན་དཔྱད་རིག་པ་རྣམས་ལས་སྨན་བཅོས་འདོད་བློ་འཁེངས་པ་ཞིག་ད་བར་བྱུང་མེད་སྟབས། གསོ་རིག་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཚད་ལྡན་སྦྱར་བའི་སྨན་གྱིས་མ་ཞུ་བའི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱིས་མནར་བའི་འགྲོ་བ་རྣམས་ཀྱི་ཟུག་རྔུའི་སྐྲན་ནད་མྱུར་དུ་ཞི་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད་ལ། རེ་བ་དེས་འཛམ་གླིང་སྨན་དཔྱད་རིག་པའི་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་དུ་གསོ་བ་རིག་པ་ལ་སྔར་མེད་ཆེ་མཐོང་དང་ཡིད་ཆེས། དེ་བཞིན་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་སྨན་དཔྱད་ལུགས་གཞན་དང་དཔུང་པ་མཉམ་གཤིབ་ཀྱིས་མདུན་བསྐྱོད་བྱེད་ཐུབ་པའི་སྤོབས་པ་ཐོབ་པའི་རེ་བ་ཡང་ཡོད། དེས་ན་ཡ་བ་ཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན་དང་ཆོ་ག་ཚད་ལྡན་དགོས་གལ་ལ་བསམ་ཏེ་ད་རེས་<<ཡ་བ་ཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན་ལ་དཔྱད་པ། >>ཞེས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་འདི་སྤེལ་བའི་འབད་པ་བྱས་པའི་ཁུལ་ཡིན།
༢། རྒྱུད་བཞི་དང་དེའི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་ཡ་བ་ཀྵ་ར།
བཤད་རྒྱུད་ནུས་པ་རྐྱང་སེལ་སྐབས། [01] ཡ་བཀྵ་ར་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོང༌། །ཞེས་གསུངས་པའི་འགྲེལ་པར་<<སྐྱེམ་འགྲེལ་>>དུ། [02]ཡ་བཀྵ་ར་(ཡ་བག་ཤ་རས་[03])ཞེས་པ་ཡ་བ་ནས་དང་ཀྵ་ར་འགྱུར་བ་སྟེ། ནས་འགྱུར་བ་ཞེས་སྙི་(སྙེ་)ནག་མོའམ་བོན་ལོང་ལ་འདོད་པ་དང་། བརྒྱད་པའི་རང་འགྲེལ་དུ། ཡ་བཀྵ་ར་ནས་ཚིག་གི་ཁུ་བ་ཚ་དང་། ཞེས་དང་། ནས་ཚིག་ཁུ་བས་ནི་སྐྲན་ནད་རྙིང་པ་དང་། ཕོ་བའི་ནད་སོགས་སེལ་བར་བཤད་པས་ནུས་པའི་ཁྱད་པར་ཆེར་མ་མངོན་ཡང་། འདིར་ས་སྨན་དུ་བཤད་པའི་ཡ་བཀྵ་ར་ནི། རྗེ་གཡུ་ཐོག་པས། ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་འདྲ། །ཞེས་པ་ལ་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་དུ། བག་ཕྱེ་ལྟ་བུ་ལ་ལན་ཚའི་(ཚྭའི་)རོ་ལྡན་འདི་ཉིད་དོ། །ཞེས་དང་། <<བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ་>>ལས། [04]འདི་ཉིད་བཟང་བ་རྣམས་ནི་འཁྱགས་པ་སྙི་པ་དང་འདྲ་བས། རོ་ཚ་ཞིང་ལན་ཚྭ་ཅུང་ཟད་དྲོ་བ། དེ་ལས་ངན་པ་རྣམས་བུལ་ཏོག་འདྲ་ཞིང་རོ་གོང་དང་འདྲ་བ་ལ། མང་པོ་ཚོགས་པའི་ཐུམ་བུ་བརྩི་བ་བྱས་ན་སྒྲིག་སྒྲིག་ཟེར་བའི་སྐད་གདངས་ཞིག་འབྱུང་ལ། དེས་ཀྱང་ཕོ་བའི་མེ་དྲོད་བསྐྱེད་ཅིང་སྐྲན་གྱི་ནད་རིགས་རྣམས་བཤིག་པ་དང་སྦྱོང་བ་གཉིས་ཁ་བྱེད་དོ། །ཞེས་གསུངས།
རྒྱུད་འགྲེལ་<<མེས་པོའི་ཞལ་ལུང་>>དུ། [05]ཡ་བཀྵ་དངོས་ནི། ཟླ་ཟེར་དུ། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་བསྒྱུར་བས་ནས་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་ནས་ཞག་གཅིག་ལོན་པའི་ཐལ་བ་དེའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚྭ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཞེས་འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོར་བཤད་དོ། །ཡ་བ་ན་ནས་དང་ཀྵར་འགྱུར་བ་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་མིན་པ་ཞིག་ཡོང་བར་རིགས་ཀྱང་། ད་ལྟ་ནི་བྲག་ཆེན་པོའི་ལྡན་ན་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཅངས་ན་སྐད་འདོན་པ་དེ་བྱེད་དོ། །ཞེས་དང་། <<རྒྱུད་བཞིའི་བཀའ་མཆན་ཐེམ་སྤང་མར།>>[06]ཡ་བཀྵ་ར་ས་དུམ་འདྲ་བའི་ས་དྲི་བྲོ་བ་ལ་བྱེད་པར་གནང་མོད། ཟླ་ཟེར་དུ། ནས་ཚིག་པས་བྱུང་བར་བཤད་པ་ལྟར་ཡིན་དགོངས་ཏེ་ཡ་བག་དང་ཀྴ་ར་འགྱུར་བ་ཡིན་པས་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་དང་ཡང་། <<བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་པ་གསེར་མཆན་རྣམ་བཀྲ་གན་མཛོད་>>དུ། [07]ལོ་ཙྭ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནས་ཚིག་འཁུས་མའི་(པའི་)ཐལ་བར་བསྒྱུར་ཞིང་། སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་བསྒྱུར་ན་ནས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཟེར་རིགས་ཏེ། ཅིའི་ཕྱིར་ན། ཡ་བ་ནས་དང་ཀྵ་ར་འགྱུར་བ་ཡིན་པས་སོ། །ཟླ་ཟེར་དུ་ཡང་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་བསྒྱུར་བས་ནས་སོག་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་ནས་ཞག་གཅིག་ལོན་པའི་ཐལ་བ་དེའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚྭ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཞེས་འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོར་བཤད་ཅིང་། དོན་ལ་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་བུལ་ཏོག་གི་རིགས་ཏེ། རྒྱ་སྐད་ཟུར་ཆགས་པ་ཡིན་ལ། ཡུལ་སྐད་དུ། ཛ་ཝ་ཁཱ་ར་ཟེར་རོ། །རྗེ་གཡུ་ཐོག་པས་ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་འདྲ། ཞེས་དང་། ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་བྱ་བ། མནན་ན་སྒྲེག་སྒྲེག་ཟེར་བ་ཡོང་། ཞེས་དང་། སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་དུ། བག་ཕྱེ་ལྟ་བུ་ལ་ལན་ཚྭའི་རོ་ལྡན་འདི་ཉིད་དོ། །ཞེས་གསལ། <<བཤད་རྒྱུད་སྨན་ནུས་བསྟན་པའི་ཚིག་འགྲེལ་མེས་པོའི་དགོངས་རྒྱན་>>དུ། [08]ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་ལོ་ཙྭ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནས་ཚིག་གི་ཐལ་བར་བསྒྱུར། སྒྲ་ཇི་བཞིན་བསྒྱུར་ན་ནས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཟེར། དོན་ལ་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་བུལ་ཏོག་གི་རིགས་ཡིན་ཞིང་། རྒྱ་སྐད་ཟུར་ཆག་པ་ཡིན་ལ། ཡུལ་སྐད་དུ་ཛ་ཝ་ཁཱ་ར་ཟེར་རོ། །རྒྱུད་ཀྱི་དགོངས་པར་ས་སྨན་གྱི་སྡེར་བཤད་པས། སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་དུ། བག་ཕྱེ་ལྟ་བུ་ལ་ལན་ཚཱའི་རོ་ལྡན་འདི་ཉིད་དོ། །ཞེས་དང་། རྗེ་གཡུ་ཐོག་པས་ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་འདྲ། །ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ཀྱིས་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་བྱ་བ་མནན་ན་སྒྲིག་སྒྲིག་ཟེར་བ་ཡོང་ཞེས་དང་། <<བཻ་སྔོན་>>དུ་། [9]ཡ་བཀྵ་ར་སྤྱི་དང་འདིར་མིང་གཅིག་དེའང་དངོས་ནི་ཟླ་ཟེར་ལས། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་བསྒྱུར་བས། ནས་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་དེས་ཞག་གཅིག་སོང་བའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཞེས་འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོར་གསུངས་ཤིང་། གཞན་ཡང་སྐད་དོད་དུ་ཡ་བ་ན་ནས་དང་ཀྵ་ར་འགྱུར་བ་ཡིན་ཏེ་འདུལ་བ་ནས་ཀྱང་ནས་ཚིག་ཐལ་བ་འགྱུར་བྱེད་ཡིན་པར་གསུངས་ཤིང་། ནུས་པའི་དབང་དུ་སོང་ནའང་ཟླ་ཟེར་དུ། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ལན་ཚ་ནི། །སྐྲན་དང་སྙིང་ནད་སྐྱ་རྦབ་དང་། །ཞེས་སོགས་དུ་མར་བཤད་པས་རྟོགས་ཀྱང་། དེང་སང་ནི་བྲག་ཆེན་པོའི་གདན་ལ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཅངས་ནས་བཙིར་ན་སྐད་འདོན་པ་དེས་ཀྱང་ནུས་པ་མི་འགལ་བས་དྲོད་སྐྱེད་ཅིང་སྐྲན་ནད་རྣམས་སྦྱོངས། ཞེས་གསུངས།
<<རྒྱུད་བཞིའི་གནད་བཀྲོལ་ཟླ་ཟེར་དུམ་བུ་>>ལས། [10]ཡ་བཀྴར་ནི། ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནས་ཚིག་ཁུས་པའི་ཐལ་བར་བསྒྱུར་ལ། དེ་ཡང་ཚིག་འགྱུར་ཡ་བ་ནས། ཀྵ་ར་འགྱུར་བ་སྟེ་ནས་ཀྱི་འགྱུར་བར་འགྱུར་བ་དོན་འགྱུར་དུ་མཛད་ལ། ནས་འགྱུར་བ་དེ་ཡོས་ལས་བྱུང་བ་དང་། ནས་ཚིག་འཁུས་པ་ཡང་ནས་ཚིག་པ་ཡོས་དེ་ཁུས་པའི་ཐལ་བ་སྙེ་ནག་མར་འགྱུར་བ་འདྲ་ཞིག་སྣང་ལ། ཟླ་ཟེར་ལས། ནས་ཚིག་འཁྲུལ་པའི་ལན་ཚྭ་(ཚ་)ནི། །སྲན་(སྐྲན་)དང་རྙིང་ནད་སྐྱ་སྦབ་(རྦབ་)དང་། །ཕོ་བ་མཆེར་ནད་ལྐོག་ནད་དང་། །ལུད་པ་གཞང་འབྲུམ་དབུགས་མི་བདེ། །ལྟོ་སྦོས་བད་ཀན་སེལ་བ་ཡིན། །ཞེས་བྱ། ལན་ཚྭའི་ནང་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བའི་ལན་ཚྭ་(ཚ)ནི་སྲན་(སྐྲན་)ནད་བད་ཀན་གྱི་ནད་སེལ་ཅིང་འཇོམས་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་དང་ཡང་དེ་རང་དུ། རྒྱུད་འདིའི་དགོངས་པ་ས་སྨན་དུ་བཤད་པས། ཡ་བཀྵ་ར་བྲག་སྐྱིབས་ཀྱི་བུལ་ཏོག་འདྲ་བ་དེ་ཉིད་ལ་འདོད་དགོས་སོ། །ཡུལ་སྐད་དུ། ཛ་བ་ཁཱ་(ཀྵ་)ར་ཟེར་བ་ཟུར་ཆག་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་གསལ། ཡང་<<གླིང་སྨན་པའི་རྒྱུད་བཞིའི་དཀའ་འགྲེལ་>>ལས། [11]ཡ་བཀྵ་ར་ནི་འགྲེལ་བ་ཟླ་ཟེར་ལས། ཡ་བ་ནི་ནས་ཀྵ་ར་ནི་འཁུས་པའི་ཐལ་བའོ། །གསུངས་པ་ལྟར་ནས་སྔོན་པོ་མེར་བསྲེགས་པ་ཆུར་བགྲུངས་པའི་ཁུ་བ་བསྐོལ་བ་ལས་ཆགས་པ་ཚྭ་བྲོ་ཐལ་བ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན། དེང་སང་གཏོང་རྒྱུའི་བྲག་སོགས་ལ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པས་བཅངས་ན་སྐད་ཁྲུག་སྒྲ་གྲགས་པ་དེ་ནི་མཛེ་ཚའི་ཁ་བུན་ཡིན་་་། ཞེས་དང་ཡང་<<ཨ་རུའི་ཕྲེང་མཛེས་>>ལས། [12]ཡ་བཀྵར་ནི་ཟླ་ཟེར་ལས་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་སྒྱུར་བས་ནས་སྔོན་མེ་ལ་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་དེ་ཞག་གཅིག་སོང་བའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཞེས་འགྲེལ་བ་འདོད་འཇོར་གསུངས་ཀྱང་དེང་སང་བྲག་ལྡང་(ལྡེབས་)ལ་ཆགས་པའི་བ་ཚ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཅངས་ནས་བཙིར་ན་སྐད་འདོན་པ་དེའོ། །ཞེས་བཞེད།
<<བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་པ་དོན་གསལ་རབ་ཏུ་སྣང་བའི་ཉིན་བྱེད་>>ནང་། [13]ཡ་བཀྵ་ར་ཡ་བ་ནས་དང་ཀྵ་ར་འགྱུར་བའི་སྐད་དོད་དེ། དངོས་ནི་ཟླ་ཟེར་ལས། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ནས་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་དེ་བསྐོལ་བའི་ཁུ་བ་ཞག་གཅིག་སོང་བའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཡང་། དེང་སང་ནི་བྲག་ཆེན་པོའི་གདན་ལ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཅངས་ནས་བཙིར་ན་སྐད་འདོན་པ་དེས་ཀྱང་ནུས་པ་མི་འགལ་བས་དྲོད་སྐྱེད་ཅིང་སྐྲན་ནད་རྣམས་སྦྱོངས། ཞེས་འཁོད། <<བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་པ་བློ་གསལ་ངག་གི་སྒྲོན་མེ>>ར། [14]ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནས་ཚིག་གི་ཐལ་བར་བསྒྱུར། སྒྲ་ཇི་བཞིན་བསྒྱུར་ན་ནས་ཀྱིས་འགྱུར་བ་ཟེར། དོན་ལ་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་བུལ་ཏོག་གི་རིགས་ཡིན་ཅིང་། རྒྱ་སྐད་ཟུར་ཆག་པ་ཡིན་ལ་ཡུལ་སྐད་དུ་ཛ་ཝ་ཁ་ར་ཟེར་རོ། །རྒྱུད་ཀྱི་དགོངས་པར་ས་སྨན་གྱི་སྡེར་བཤད་པས། སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་དུ་བག་ཕྱེ་ལྟ་བུ་ལ་ལན་ཚྭའི་རོ་ལྡན་འདི་ཉིད་དོ། །ཞེས་དང་། རྗེ་གཡུ་ཐོག་པས་ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་འདྲ་ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ཀྱིས་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་བྱ་བ། མནན་ན་སྒྲིག་སྒྲིག་ཟེར་བ་ཡོང་། ཞེས་སོ། །དེང་སང་གཞིས་རྩེ་ཁུལ་སེང་གེ་རྩེའི་རབ་བརྟན་ཆོས་ལུང་དགོན་དང་། ཤེལ་དཀར་ཁུལ་ཤིག་གཤམ་ལ་ཡོད། ཅེས་གསལ། <<འགྲེལ་ཆེན་དྲང་སྲོང་ཞལ་ལུང་>>དུ། [15]རྒྱ་ནག་པས་ཀེའུ་ལ་ཀ་ཟེར། ཟླ་ཟེར་དུ་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་བསྒྱུར་བ་སོགས་སྣང་། ངོ་བོ། ནས་ཚིག་ཁུ་བའི་ཐལ་བ་སོགས་དུ་མར་བཤད་ཀྱང་དེང་སང་ལག་ཏུ་ལེན་བྱ་དངོས་ནི། རྒྱུད་རིན་ཆེན་སྤུངས་པ་ལས། ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་སིགས་མེད་འདྲ། །བཅངས་ན་ཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པས་ཁ་བ་འདྲ། །ཞེས་པ་ལྟར་བྲག་རལ་གད་ཕུག་སོགས་སུ་ཆགས་པའི་ཁ་དོག་དཀར་འཇམ་བག་ཕྱེ་འདྲ་བ་བཅངས་ན་འཁྲུག་སྒྲ་འབྱིན་པ་ཡང་ཞིང་རོ་ལན་ཚྭ་ལ་མངར་ཤས་ཅན་དེའོ། །དེ་ཆགས་པའི་བྲག་ལ་ཤ་ཁུ་སྣུམ་ཅན་བྱུག་པས་ཕྱི་ལོར་ཛེ་ཚྭར་འགྱུར་བར་བཤད། །ཅེས་གསུངས་སོ།།
༣། གསོ་རིག་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་གཞུང་གི་ཡ་བཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན།
<<སྨན་མིང་རྒྱ་མཚོ>>འི་ཚྭ་སྨན་སྐབས། [16]ཡ་བཀྵ་རས་དབྱིག་དུག་སེལ། །ཞེས་དང་ཡང་<<རྒྱུད་ཕྱི་མའི་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་>>དུ། [17]ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་ནས་འགྱུར་བ་ཞེས་སམ། ལོ་ཆེན་གྱིས་ནས་ཚིག་ཁུ་བའི་ཐལ་བར་བསྒྱུར་ལ་བོད་དུ་ནི་ས་སྨན་གྱིས་སྡེར་འདུས་པས་བག་ཕྱེ་ལྟ་བུ་ལན་ཚྭའི་རོ་ལྡན་འདི་ཉིད་དོ། །ཞེས་གསུངས། <<སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་>>ཀྱི་ལན་ཚྭའི་སྨན་གྱི་སྡེར། [18]ཡ་བཀྵ་རས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། ། ཕུག་ས་གྲོག་པོ་སོགས་ལ་ཆག་(ཆགས་)པའི་བ་ཚ་དཀར་པོ་ལ་ཡང་མངར་བག་ལྡན་བཅང་ན་ཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པ་དེའོ། །ཞེས་གསལ། <<སྨན་གྱི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་བཻཌཱུརྱའི་མེ་ལོང་>>དུ་ས་སྨན་སྐབས། [19]ཡ་བཀྵ་ར་ལན་ཚྭ་ཞུ་རྗེས་དྲོད། །ཅེས་དང་ཡང་<<དྲི་མེད་ཤེལ་གང་>>གྱི་ལན་ཚྭའི་སྨན་སྡེར། [20]ཡ་བཀྵ་རས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། །ཞེས་དང་། དེའི་འགྲེལ་པ་<<དྲི་མེད་ཤེལ་ཕྲེང་>>དུ། [21]ཡ་བཀྵ་རས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། །ཞེས་པར། མིང་། རྒྱ་ནག་པས་ཀེའུ་ལ་ཀ་ཟེར། འདི་ལ་ཟླ་ཟེར་དུ། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་བསྒྱུར་པས། ནས་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་ནས་ཞག་ཏུ་ལོན་པའི་ཐལ་བ་དེའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚྭ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཞེས་འགྲེལ་བ་འདོད་འཇོར་བཤད་དོ། །འདུལ་བ་ནས་ཀྱང་། ནས་ཚིག་ཐལ་བར་འགྱུར་བྱེད་ཡིན་པར་གསུངས། ཟླ་ཟེར་ལས། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ལན་ཚྭ་ནི། །སྐྲན་དང་སྙིང་ནད་སྐྱ་རྦབ་དང་། །སོགས་གསུངས། བསྒྱུར་ཚུལ་ཡང་། ཡ་བ་ན། ནས་ཡིན་ལ། ཀྵ་ར་འགྱུར་བ་ཡིན་པས། ཇི་ལྟ་བ་ཡིན་ན། ཡ་བ་ན་ཀྵ་ར་ཡོང་དགོས་རྒྱུ་ལ་བར་ནས་ན་མེད་པ་དང་། འགྱུར་རང་ཡང་། ནས་འགྱུར་བ། ཟེར་བ་ལས་ཚིག་པ་དང་ཐལ་བ་ཟེར་བའི་སྐད་དོད་མེད་ལ། ཚིག་པ་དོན་དུ་འགྱུར་བ་ལོས་ཡིན་ཡང་། ཚིག་པ་ཁ་རྐྱང་དུ་མ་ཟད་འགྱུར་ལུགས་མང་དུ་ཡོད་པ་དང་། ནས་འགྱུར་བ་མ་ཡིན་པའི་སྒྲ་གཞན་ལའང་མི་འཇུག་པའི་ངེས་པ་མེད་པས་ཐེ་ཚོམ་པའི་གནས་སོ། །འོན་ཀྱང་དེང་སང་ལག་ཏུ་ལེན་བྱ་དངོས་ནི། རྒྱུད་རིན་སྤུངས་པ་ལས། ཡ་བ་ཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་སིག་མེད་འདྲ། །བཅངས་ན་ཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པས་ཁ་བ་འདྲ། །ཞེས་གསུངས་བཞིན། ཕུག་པ་གྲོག་པོ་སོགས་ལས་ཆགས་པའི་བ་ཚ་དཀར་པོ་ཡང་ལ་མངར་བག་ལྡན་པ་བཅངས་ན་ཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པ་དེའོ། །ཞེས་དང་། <<རིན་པོ་ཆེའི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་བསྟན་པ>>འི་ཚ་སྨན་སྐབས། [22]ཡ་བཀྵ་རས་སྐྲན་བཤིག་དྲོད་བསྐྱེད་བྱེད། །ཅེས་གསུངས་པ་དང་། དེ་བཞིན་<<སྨན་སོ་སོའི་མངོན་བརྗོད་དང་ངོས་འཛིན་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང་>>དུ། [23]ཡ་བཀྵ་ར་ནི། ལ་ལས་ནས་སྔོན་མེར་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་ཞག་གཅིག་སོང་བའིཁཪ་བ་ཚ་འདྲ་བ་ཆགས་པ་ལ་བཤད་པ་དང་། ཁ་ཅིག་ཏུ་ནས་ཚིག་ཐལ་བ་རང་ལ་བཤད་པ་སོགས་ཡོད་ཀྱང་དེང་སང་བྲག་ཆེན་པོ་སོགས་ཀྱི་འོག་ལ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཟུང་ནས་བཙིར་ན་སྐད་འདོན་པ་དེ་ལ་ངོས་འཛིན་ཀྱང་དེ་དག་ནུས་པ་འདྲ་ལ། དེས་དྲོད་བསྐྱེད་ཅིང་སྐྲན་ནད་སྦྱོང་། ཞེས་དང་། <<རིན་ཆེན་ས་རྡོའི་སྨན་ངོ་ཤེས་བྱེད་ཡིག་ཆུང་>>ལས། [24]ཡ་བཀྵ་ར་ནི། ཟླ་ཟེར་ལས། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ། ཞེས་པ། འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོར། ནས་སྔོན་པོ་དེ་མེ་ལ་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་ཞག་གཅིག་སོང་བའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་པར་བཤད། འདུལ་བ་ནས་ཀྱང་། ནས་ཚིག་ཐལ་བ་འགྱུར་བྱེད་དུ་གསུངས་ཤིང་། ཡ་བ་ན་ཞེས་པ་ནས་དང་། ཀྵ་ར་ཞེས་འགྱུར་བ་ཡིན་པས་དོན་མཐུན་དུ་སྣང་། འོན་ཀྱང་དེང་སང་བྲག་ཆེན་པོའི་ཁྲེབ་པ་ལ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ལག་པར་བཅངས་ནས་བཙིར་ན་སྐད་འདོན་པ་དེ་ལ་བྱེད་དོ། །ཞེས་གསུངས། <<སྨན་གྱི་ངོས་འཛིན་ཀུན་གསལ་ཉི་མའི་དབང་པོ་>>ལས། [25]ཡ་བཀྵ་རས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་སྦྱོངས། །ཞེས་པ་ནི། ཕུག་པ་གྲོགས་(གྲོག་)པ་སོགས་ལས་ཆགས་པའི་ཚྭ་ཐ་(བ་ཚ་)དཀར་པོ་ཡང་ལ་མངར་བག་ལྡན་པ་བཅངས་ན་མཁྲེག་(ཁྲིག་)གི་སྒྲ་འབྱིན་པ་སྟེ། འདྲ་དཔེར། ཡ་བཀྵ་ར་བག་ཕྱེ་སིག་མེད་འདྲ། ། བཅངས་ནས་(ན་)འཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པས་ཁ་བ་འདྲ་བ། ཞེས་སོ།།
ཡང་<<མཛེས་མཚར་མིག་རྒྱན་>>ལས། [26]ཡ་བཀྵ་ར་ནི། འདུལ་བ་དང་ཟླ་ཟེར་དུ་ནས་ཚིག་ཐལ་བར་བསྒྱུར་བ་ནི། སྐད་ཀྱི་དོན་ཡིན་ཏེ། དེ་ལྟར་བསྒྱུར་བའི་སྒྲ་ཚིག་ཙམ་གྱི་རྗེས་སུ་འཛིན་པའི་འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོ་ལ་ནོར་བར་བཻ་སྔོན་ནས་གསུངས། དངོས་ནི། རྒྱུད་རིན་ཆེན་སྤུངས་པ་ལས་བྱུང་བ་བཞིན་བུལ་ཏོག་གི་རིགས། བྲག་ཆེན་ཕུག་པ་གྲོག་པོ་སོགས་ཀྱི་འོག་ཏུ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་ཡང་ལ་མངར་བག་ལྡན། ལག་གིས་བཙིར་ན་ཁྲིག་སྒྲ་འབྱིན་པའོ། །དེས་དྲོད་སྐྱེད་སྐྲན་ནད་གཅོད། ཅེས་གསུངས་སོ།།
༤། ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་སོགས་རྒྱ་གཞུང་གི་ཡ་བ་ཀྵ་རའི་ངོས་འཛིན།
ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་སྙིང་པོ་བསྡུས་པའི་མདོ་གནས་ལེའུ་དྲུག་པ་ཁ་ཟས་ཀྱི་ཚུལ་བརྟག་ཅིང་ཤེས་པར་བྱ་བར། [27]ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ལན་ཚྭ་ནི། །སྐྲན་དང་སྙིང་ནད་སྐྱ་རྦབ་དང་། །ཕོ་བ་མཆེར་པ་ལྐོག་ནད་དང་། །ལུད་པ་གཞང་འབྲུམ་དབུགས་མི་བདེ། །ལྟོ་སྦོས་བད་ཀན་སེལ་བ་ཡིན། །ཞེས་བོད་འགྱུར་དུ་གསལ་ཡང་། རྒྱ་དཔེར། गुल्महृद्ग्रहणीपाडुप्लीहानाहगलायान् । श्र्वासार्शःकफकासांश्र्च शमयेघवशूकजः ।।178 (A.H. Su. 6.150)।। ཞེས་བོད་སྐད་དུ་། [28]ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ལན་ཚྭ་ནི། །སྐྲན་སྙིང་སྐྱ་རྦབ་ཕོ་མཆེར་ལྐོག །ལུད་པ་གཞང་འབྲུམ་དབུགས་མི་བདེ། །ལྟོ་སྦོས་བད་ཀན་སེལ་བ་ཡིན། །ཞེས་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ཙམ་ལས་ནང་དོན་གཅིག་རང་དུ་འདུག་ལ། དེའི་འགྲེལ་པ་རང་འགྲེལ་དུ། [29]ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་བྱེ་བྲག་བཤད་པ། ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཚ་ནི་སྐྲན་དང་སྙིང་ན་བ་དང་། ཕོ་བའི་ནད་དང་། སྐྱ་རྦབ་ཀྱི་ནད་དང་། མཆེར་བ་ན་བ་དང་། ལྟོ་སྦོ་བ་དང་། ལྦ་བ་བྱུང་བ་དང་། དབུགས་མི་བདེ་བ་དང་། གཞང་འབྲུམ་གྱི་ནད་དང་། བད་ཀན་རྒྱས་པ་དང་། ལུད་པ་ལུ་བ་རྣམས་ཞི་བར་བྱེད་དེ་ཕན་ནོ། །ཞེས་དང་འགྲེལ་པ་ཟླ་ཟེར་ལས། [30]ལན་ཚྭའི་ནང་ནས་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བའི་ལན་ཚྭ་ནི། སྐྲན་ནས་བད་ཀན་གྱི་བར་སེལ་ཞིང་འཇོམས་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་གསུངས་འདུག།
༥། མཐའ་དཔྱོད།
གོང་གི་རྒྱུད་འགྲེལ་ཁག་བཅུ་གསུམ་རྣམས་ལ་ཟུར་ཙམ་དཔྱད་ན། ཟུར་མཁར་བའི་མེས་ཞལ་དང་། དར་མོ་སྨན་རམས་པའི་རྣམ་བཀྲ་གན་མཛོད། སྡེ་སྲིད་ཀྱི་བཻ་སྔོན། དེའུ་དམར་པའི་ཟླ་ཟེར་དུམ་པོ། གླིང་སྨན་པའི་རྒྱུད་བཞིའི་དཀའ་འགྲེལ། ལུང་རིག་བསྟན་དར་གྱི་ཨ་རུའི་ཕྲེང་མཛེས། སྡེ་དགེ་བླ་སྨན་པའི་བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་པ་སྣང་བའི་ཉིན་བྱེད། ཚེ་རྣམ་རིན་པོ་ཆེའི་འགྲེལ་ཆེན་ཞལ་ལུང་བཅས་ཀྱིས་འགྲེལ་པ་ཟླ་ཟེར་དང་འདོད་འཇོ་གཉིས་ལུང་དྲངས་ནས་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཡིན་ཡང་། བོད་དུ་བྲག་ལྡེབས་སུ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་འཇམ་པ་བུལ་ཏོག་དང་བ་ཚྭའི་རིགས་ཤིག་སྨན་དུ་བཀོལ་བར་གསུངས། སྐྱེམ་པ་ཚེ་དབང་གི་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། དར་མོ་སྨན་རམས་པའི་མེས་པོའི་དགོངས་རྒྱན། བློ་བཟང་སྙན་གྲགས་ཀྱི་ངག་གི་སྒྲོན་མེར་ནས་ཚིག་ཐལ་བའམ་ཁུ་བ་ཡིན་ཡང་། སྐབས་འདིའི་རྒྱུད་བཞིའི་དགོངས་པ་ས་སྨན་ཡིན་པས་བྲག་ལ་ཆགས་པའི་བུལ་ཏོག་རིགས་འདི་ཉིད་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཡིན་པར་བཞེད་འདུག།
སྤྱིར་བཤད་རྒྱུད་དུ། [31]རྒྱམ་ཚ་རྒྱ་ཚ་ལྕེ་མྱང་ཚྭ་དང་ནི། །རྭ་ཚྭ་ཁ་རུ་ཚྭ་དང་ཙབས་རུ་ཚྭ། །ཟེ་ཚྭ་ཝ་ཚྭ་མཛེ་ཚྭ་ཐལ་ཚྭ་དང༌། །ཤིང་ཚ་ཡ་བཀྵ་ར་བུལ་ཏོག་རྣམས། །དེ་དང་དེ་འདྲ་ལ་སོགས་ལན་ཚའི་སྡེ། །ཞེས་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་སྐབས་ལན་ཚ་རིགས་བཅུ་གསུམ་གསུངས་ཡོད་ཀྱང་། ནུས་པ་རྐྱང་བཤད་སྐབས་ཚ་རིགས་བཅུ་ལས་མ་གསུངས་ཤིང་དེར་ཡ་བ་ཀྵ་ར་མེད་པ་དང་། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་གོང་དུ་ས་སྨན་སྐབས་སུ་བསྟན་ཟིན་པས་ཡིན་ཤས་ཆེ། སྨན་མིང་རྒྱ་མཚོར་ཚ་སྨན་ཉེར་གཉིས་གསུངས་པའི་ཁོངས་སུ་ཡ་བ་ཀྵ་ར་གསལ། ཤེལ་ཕྲེང་དུ་ལན་ཚ་རང་འབྱུང་ཉེར་གཉིས་དང་བཟོ་མ་བཞི་བཅས་ཁྱོན་ཉེར་དྲུག་གསུངས་པའི་ནང་ཡ་བ་ཀྵ་ར་རང་འབྱུང་ལན་ཚའི་ཁོངས་སུ་བཞག་འདུག། སྨན་དཔྱད་ཟླ་བའི་རྒྱལ་པོར་སྨན་དང་ཟས་བསྟེན་པའི་སྐབས་ཚ་རིགས་བརྒྱད་གསུངས་ཀྱང་དེའི་ནང་ཡ་བ་ཀྵ་ར་མི་འདུག། བཤད་རྒྱུད་ས་སྨན་གྱི་ནུས་པ་བསྟན་པའི་སྐབས་ས་སྨན་བཅིུག་བསྟན་པའི་ནང་ཡ་བ་ཀྵ་ར་བགྲངས་འདུག་ཀྱང་། ཤེལ་གོང་དུ་ས་སྨན་བཅུ་བཞིའི་ཁོངས་ཡ་བ་ཀྵ་ར་མ་གསུངས། མདོར་ན་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནི་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་ནུས་པ་རྐྱང་སེལ་སྐབས་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་གཞུང་ཕལ་མོ་ཆེས་ལན་ཚའི་ཁོངས་སུ་བཞག་པ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སྣང་ཞིང་། ཡ་བ་ཀྵ་རའི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་གོང་གསལ་རྒྱུད་འགྲེལ་བཅུ་གསུམ་དང་། སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་ཀྱི་གཞུང་ལྔ་པོ་བཅས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་བྲག་དང་ཕུག་པ་སོགས་སུ་ཆགས་པའི་རང་བྱུང་བ་ཚ་དཀར་པོ་དེ་ཡིན་པ་ཞལ་གཅིག་གྲགས་མཛད་ཡོད།
ཡང་མེས་པོའི་ཞལ་ལུང་དང་། གན་མཛོད། བཻ་སྔོན། ཨ་རུའི་ཕྲེང་མཛེས། སྣང་བ་ཉིན་བྱེད། ཤེལ་ཕྲེང་། ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང་དང་། སྨན་ངོ་ཤེས་བྱེད་ཡིག་ཆུང་བཅས་ཀྱིས་ཟླ་ཟེར་ལུང་དྲངས་ཏེ་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནི་ནས་སྔོན་མེ་ལ་བསྲེགས་ནས་ཞག་གཅིག་ལོན་པའི་ཐལ་བ་དེའི་ཁར་ཆགས་པའི་བ་ཚ་འདྲ་བ་དེ་ཡིན་ཚུལ་གསུངས་ཀྱང་། དེ་ནི་མི་འཐད་དེ་རྒྱ་ལུགས་ཡོངས་གྲགས་སུ་མེ་ལ་བསྲེགས་པའི་ཐལ་བ་ཆུར་སྦངས་པའི་གྲུང་ཆུ་དེ་མེར་བསྐོལ་བ་སྐམ་རྗེས་བྱུང་བའི་ཐལ་བ་དེ་ཉིད་ཡ་བ་ཀྵ་རར་བཞེད་པས། གོང་གསལ་རྒྱུད་འགྲེལ་ཁག་དང་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་གཞུང་རྣམས་ལས་ངོས་འཛིན་འཐད་པ་ནི་<<གླིང་སྨན་པའི་རྒྱུད་བཞིའི་དཀའ་འགྲེལ་>>ཙམ་ལས་མི་སྣང་ངོ་།།
ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་སྙིང་པོ་བསྡུས་པའི་མདོ་གནས་ལན་ཚའི་སྡེར་ཚ་རིགས་བཅུ་གཅིག་གསུངས་ཤིང་། དེར་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ལན་ཚ་ཞེས་བོད་འགྱུར་དུ་གསུངས་ཀྱང་རྒྱ་དཔེར་ཡཝ་ཤཱུཀཇ་(यवशूकज)[32]ཞེས་གསལ། ཡང་གནས་གཉིས་པའི་ལུས་རུམ་དུ་ཞུགས་པར། མངལ་ནད་གཟེར་ནི་ཆུ་སོ་མགོ། །ལྟོ་བ་གཟེར་ལ་ཐལ་སྨན་ནི། །རྣོན་པོ་ཞིབ་ཏུ་བཏགས་པ་དག །མར་རམ་ཆུ་ཚན་སྦྱར་བ་བླུད། །ཅེས་པའི་ཐལ་སྨན་དེ་རྒྱ་དཔེར་ཡབ་ཀྵརཾ་(यवक्षारं)[33]ཞེས་དང་། གསུམ་པ་གསོ་བའི་གནས་ཀྱི་ལུད་པ་གསོ་བར། ནས་དང་མུངྒ་རྒྱ་སྲན་ཟས། །རྩུབ་དྲོ་ན་ལེ་ཤམ་གྱིས་ཚ། །ཀ་ས་མདྲད་བརྡ་ཀ །བྱ་ཀྱི་ཡ་བཀྵ་དང་། །པི་པི་ལིང་དང་བཅས་པ་སྦྱིན། །ཞེས་པའི་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པ་རྒྱ་དཔེར་ཀྵར་(क्षार)[34]ཞེས་དང་། དེའི་འོག་ཙམ་ན། བུ་རམ་ཡ་བཀྵ་ར་དང་། །ན་ལེ་ཤམ་དང་པི་པི་ལིང་། །སེའུ་འབྲུ་རིམ་གྱིས་སྲང་གཉིས་དང་། །ཞེ་རེ་སྲང་ཕྱེད་ཚད་དུ་སྦྱར། །ལུད་པ་དབུགས་མི་བདེ་བ་སེལ། །ཞེས་པའི་ཡ་བཀྵ་ར་ཞེས་པར་རྒྱ་དཔེར་ཀྵརོ་(क्षारो)[35]ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་<<སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པ>>ར་། ཀྵ་ར་ཏེ་ཛ་བ་ཏི་པ་ཐ་དང་། །ལིག་མིག་སྐྱེར་རྩ་ཡུང་བ་དྲོད་སྨན་ནར། །རིལ་བུ་སྦྲང་རྩི་ལས་བྱས་ཁ་ནང་དུ། །མུར་བར་བྱ་ཡི་མགྲིན་པའི་ནད་ཀུན་ལ། །ཞེས་པའི་ཀྵ་ར་ཞེས་པར་རྒྱ་དཔེར་ཡབ་གྲཇ་(यवाग्रज)[36]སོགས་མདོར་ཡཝ་ཀྵ་ར་དང་། ཡཝ་ཤཱུཀཇ་དང་སྐབས་རེ་ཡཱཝ་ཤཱུཀཇ། ཡཝཱ་གྲཇ། དེ་བཞིན་བཀྵ་ར་གསུངས་པ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་བ་ཡ་བ་ཀྵ་རའི་མིང་དང་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཡིན། དེ་ཡང་སློབ་དཔོན་དཔའ་བོའི་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་དང་སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པའི་གཞུང་འདི་གཉིས་ཚིགས་བཅད་དུ་རྩོམ་པས་སྡེབ་སྦྱོར་མི་ཉམས་ཆེད་སྐབས་མང་པོར་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་དུ་མ་སྤྱོད་ཡོད་ཀྱང་། བོད་འགྱུར་སྐབས་ཡ་བ་ཀྵ་ར་དང་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་གཉིས་ཙམ་ལས་མ་གསུངས། ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་གཞུང་གི་རྒྱ་འགྲེལ་ཕལ་མོ་ཆེར་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ནི་ནས་སྔོན་མེར་བསྲེགས་ཀྱི་ལས་བཟོས་པའི་ཐལ་ཚ་བཟོ་མ་ཞིག་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སྣང་ལ། དེ་ནི་ཡ་བ་ཀྵ་ར་དངོས་སོ།།
༦། ཡ་བ་ཀྵ་ར་དངོས།
ཡ་བ་ཀྵ་ར་འཁྲུལ་མེད་ངོས་འཛིན་པ་ལ། དེ་ལ་ཡ་བ་(यवःYava) ནི་ནས་ཀྱི་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དོད་ཡིན་ལ་རྩི་ཤིང་རིག་པས་HordeumvalgareLinn. (Family Poaceae)ཟེར་ལ། དབྱིན་སྐད་ཡོངས་གྲགས་སུ་བྷར་ལེ་(Barley)། རྒྱ་གར་ཡུལ་སྐད་དུ་ཇ་བ་ जव(Jav), ཇོ་ जो, जौ(Jau)སོགས་འབོད། [37]
ཀྵ་ར་འམ་ཀྵར་(क्षार Ksara)སྐབས་ཐོག་འཇུག་པ་མང་ཡང་རྒྱ་གར་མཁས་དབང་ཨཔ་ཊེ་(वामन शिवरजाम आप्टे)མཆོག་གི་ལེགས་སྦྱར་ཧིན་སྐད་ཚིག་མཛོད་[38]དུ་སྙིང་ཁུའི་དོན་རས་(रस Ras)སམ་ཨརྐ་(अर्क)ཡིན་པ་གསུངས། ཚེའི་རིག་བྱེད་མཁས་དབང་ཤཱརྨ་(आचार्य प्रियव्रत शर्मा)མཆོག་གི་སྨན་ནུས་ཚིག་མཛོད་[39]དུ་ཀྵརར་དབྱིན་སྐད་དུ་ཨལ་ཀ་ལི་(Alkali)ཞེས་གསུངས། དེ་བཞིན་ཝི་ལེམ་(M. Monier-Williams) གྱི་ལེགས་སྦྱར་དབྱིན་ཡིག་ཚིག་མཛོད་[40]ལས་ཀྱང་ཀྵར་ཞེས་པ་ཨལ་ཀ་ལིར་(Alkali)བསྒྱུར་བའམ་རླངས་འགྱུར་བཙགས་ཆུས་ཐལ་བར་འགྱུར་བ་ཞེས་འཁོད། ཨལ་ཀ་ལི་(Alkali) ནི་བུལ་ཏོག་གམ་བ་ཚྭ། བུལ་ཚྭ་ཡིན་པ་ཨཱཙཱརྱ་ཀརྨ་སྨོན་ལམ་གྱིས་དབྱིན་བོད་ཚིག་མཛོད་[41]གསར་མར་གསལ། ཡང་སཱུརྱ་ཀཱནྟའི་(Suryakanta)ལེགས་སྦྱར་ཧིན་དབྱིན་ཚིག་མཛོད་[42]དུ་ཀྵར་ནི་ཐལ་བ་ཡིན་པར་གསུངས་ཤིང་། དེ་བཞིན་ལོ་ཀེཤ་ཅན་དྲའི་(Lokesh Chandra)ལེགས་སྦྱར་བོད་སྐད་ཚིག་མཛོད་[43]ནང་ཀྵར་ཞེས་པར་འགྱུ་བྱེད། མཆིང་བུ། ཐལ་སྨན། ཐལ་ཚྭ། ནས་ཚིག བ་ཚ། ཚ་བྲོ་བཅས་གསལ།
དེ་ལྟར་ན་ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཞེས་པ་སྒྲ་ཐད་བསྒྱུར་བྱས་ན་ནས་ཀྱི་བ་ཚ་འམ། ནས་ཐལ་ཚྭ། ཞེས་གོ་དགོས་ལ་དོན་བསྒྱུར་བྱས་ན་ནས་ལས་བཟོས་པའི་ཐལ་ཚྭར་གོ་དགོས། དེ་ཡང་ནས་འཁུས་པའི་བཀོལ་བ་ལས་ཐལ་ཚྭ་འབྱུང་བ་ཡིན་པས་ན་འགྲེལ་པ་ཟླ་ཟེར་སོགས་ལས་ནས་ཚིག་འཁུས་པའི་ཐལ་བ་ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་ནོ། །རྒྱ་གར་ཚེའི་རིག་བྱེད་ལུགས་ལ་ཀྵར་སྟེ་ཐལ་ཚྭ་བཟོ་རྒྱུ་ཡོད་པ་བ་རུ་ར་དང་། བིལ་བ། དུག་མོ་ཉུང་ལ་སོགས་སྨན་གྱི་རྩི་ཤིང་རིགས་ཉེར་གསུམ་ཙམ་ཡོད་པ་གསུངས་འདུག། [44]
ཚེའི་རིག་བྱེད་ཀྱི་གཞུང་<<བྷཱཝ་པྲཀཱཤ་ཎིགྷཎྚུ>>ར། [45][46] (भावप्रकाशनिघण्टुःBhavaprakasa Nighantu) ཡ་བ་ཀྵ་རའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་པཱཀྱ་पाक्य(Pakya)། ཀྵཱར་क्षार(Ksara)། ཡཝ་ཀྵཱར་यवक्षार(Yavaksara)། ཡཝཱ་ཤཱུཀ་ यवाशूक(Yavasukaja)། ཡཝཱ་གྲཇ་ यवाग्रज(Yavagraja)བཅས་ལྔ་གསུངས་ཀྱང་<<མངོན་བརྗོད་འཆི་མེད་མཛོད་>>ཀྱི་རྒྱ་དཔེ་[47]དང་བོད་འགྱུར་[48]གཉིས་ཀར་ཡ་བཀྵ་རའི་མིང་ལ་ཡབཀྵཱརཿ:(རོ)(यवक्षरो)། ཡབཱགྲཛཿ:(यवाग्रजः)དང་པཱཀྱ་(ཀྱོ་)(पाक्यो)གསུམ་ལས་མ་གསུངས། སི་ཏུས་དེ་དག་གི་བོད་འགྱུར་སྐབས་ཡབཀྵཱར་ལ་སོ་བའི་འགྱུར་བྱེད། ཡབཱགྲཛ་ནས་རྩེ་སྐྱེས། པཱཀྱ་བསྲེགས་བྱུང་ཞེས་གསུངས་འདུག། <<སྨན་མིང་སྒྲ་སྦྱོར་ངེས་པར། [49]>>ཡ་བ་ས་ཀྵ་ར་དང་། ཡ་བ་ཤུ་ཀ་དང་། ཡ་བ་ཛ་དང་། ཡ་བ་ཛ་ཤུ་ག་ཛ་དང་། དེ་དག་ནི་ནས་ཚིག་འཁུས་པ་ཐལ་བའི་མིང་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ཡ་བ་ས་ཀྵ་ར། yavaksara, ཡ་བ་ཤུ་ཀ། yavasuka, ཡ་བ་ཛ། yavaja ཡ་བ་ཛ་ཤུ་ག་ཛ། yavasukajaཞེས་[50]བཞི་རང་ལས་མ་སྣང་། མདོར་བསྡུས་ན་ཀྵར་དང་། ཡ་བ་ཀྵར། སོ་བའི་འགྱུར་བྱེད། ཡ་བ་གྲཛ། ནས་རྩེ་སྐྱེས། པཱཀྱ། བསྲེགས་བྱུང་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཡ་བ་ཀྵ་རའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཡིན་ནོ།།
༧། ཡ་བ་ཀྵ་རའི་བཟོ་ཐབས་ཀྱི་ཆོ་ག
ཡ་བ་ཀྵ་ར་འམ། ནས་ཀྱི་ཐལ་ཚྭ་བཟོ་ཐབས་ཀྱི་ལག་ལེན་ཚད་ལྡན་ནི། ཐོག་མར་ནས་སྔོན་ཡོངས་སུ་མ་སྨིན་པ་སྙེ་མའི་གྲ་མ་མ་ཐོན་ཙམ་ལ་ཡན་ལག་ལྔ་ག་བླངས་ལ་ལེགས་པར་སྐམ། དེ་ནས་སླ་ངའི་ནང་ཐལ་བ་དཀར་པོར་མ་སོང་བར་བསྲེགས། ནག་པོ་འབྱུང་ན་སླར་ཡང་བསྲེགས། ཐལ་བ་དེ་ཉིན་ཞག་གཅིག་རིང་བརྒྱད་འགྱུར་ཆུར་སྦངས་སྟེ་དངས་སྙིགས་དབྱེ། ཐོག་གི་གྲུངས་ཆུ་རས་སོགས་ཀྱིས་ལེགས་པར་བཙགས་ཏེ་སྣོད་གཙང་དུ་ལེན། སླར་ཡང་སྙིགས་རོ་དེར་ཆུ་བླུགས་ལ་དྭངས་སྙིགས་དབྱེ། དེ་ལྟར་ལན་འགའ་བྱས་ཏེ་གྲུངས་ཆུ་དེ་སླ་ང་སོགས་སྣོད་གཙང་ནང་བླུག་ལ་བསྐོལ། མཐར་ཆུ་རྫོགས་པར་སྐམ་རྗེས་སྣོད་ཀྱི་ལོགས་སུ་ཆགས་པའི་ཐལ་བ་དཀར་པོ་དེ་སྐྱོགས་སོགས་ཀྱིས་འབྲད་དེ་བླངས་ལ་རྫ་འམ་ལྕགས་སྣོད་དང་། ཤེལ་རིགས་སོགས་ཚད་ལྡན་སྣོད་དུ་རླུང་མི་འཆོར་བར་ཉར་སྟེ་སྨན་དུ་སྤྱོད། དེ་ནི་ཡ་བ་ཀྵ་ར་འཁྲུལ་མེད་ཡིན། ཇི་ཙམ་གྱི་དྭངས་སྙིགས་མང་བ་དེ་ཙམ་གྱི་ཐོན་འབོར་མང་ཡང་ཁྱོན་ལ་སྨན་རྒྱུའི་བརྒྱ་༡༣% ཡས་མས་ལས་མི་ཐོན།
བཟོ་དུས་ནི་ཆར་དུས་ཡོལ་རྗེས་སྤྱི་ཟླ་དགུ་པ་ནས་བཅུ་པའི་ནང་བཟོ་དགོས་ཏེ་རླན་གཤེར་མི་འབྱུང་བར་ནུས་ལྡན་གནས་པའི་དགོས་པ་ཡོད། [51]ཡ་བ་ཀྵ་རའི་རྫས་ཀྱི་སྒྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་པོ་ཊ་སིཡམ་ཚ་རིགས་(Potassium chloride 50.8%, P. sulphate 20.2%, P. bicarbonate 12.6%, P. carbonate 6.8%)[52]ཡིན་ཞིང་། རྫས་འདི་ནི་རྩི་ཤིང་རིགས་ཀྱིས་ས་བཅུད་ལས་བླངས་ཤིང་མེར་བསྲེགས་སྐབས་ཐལ་བའི་ངོ་བོར་ཐོན་པ་ཡིན། རྩི་ཤིང་དེ་དག་ལས་ཐོན་ཁུངས་མང་ཤོས་ནི་ནས་ཀྱི་སྔོ་ལྡུམ་(ཆ་༡༠༠༠ནས་༤༤་༠༠)ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པས་དེ་ཉིད་ལག་ལེན་དུ་བཀོལ་བ་ཡིན། པོ་ཊ་སིཡམ་ཚྭ་རིགས་ཁག་ཅིག་རང་འབྱུང་ས་རྡོ་རི་བྲག་སོགས་ལས་ཐོན་[53]པ་ཡོད་ཀྱང་སྐབས་འདིར་ཡ་བ་ཞེས་ཚིག་ཟིན་ཡོད་ན་ནས་ལས་བྱས་པའི་ཐལ་ཚྭ་འདི་རང་སྤྱོད་དགོས་པ་གཞུང་གི་དགོངས་པ་དངོས་ཡིན་ནོ།།
ཡ་བ་ཀྵ་ར་རོ་ལན་ཚ། ནུས་པ་དྲོ་བ། ཞུས་རྗེས་སྐ།
ཐུན་ཚད། 125mg – 500mg
༨། མཇུག་དོན།
ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཞེས་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དོད་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ཡ་བ་སྟེ་ནས་དང་། ཀྵ་ར་སྟེ་ཐལ་ཚའི་དོན་ཡིན་པས་ནས་ཀྱི་ཐལ་ཚྭ་ཟེར། ཡ་བ་ཀྵ་ར་རོ་ལན་ཚ་བ་ཡོད་པས་ལན་ཚའི་ཁོངས་སུ་བསྡུ་བ་ཡིན་ནམ་སྙམ། ཡ་བ་ཀྵ་ར་འདི་ལན་ཚ་བཟོ་མ་ཡིན་ལ། པོ་ཊ་སིཡམ། ཀར་བྷོ་ནེཊ་(Potassium carbonate)རང་འབྱུང་བྲག་སོགས་ལས་ཐོན་པའང་ཡོད་མོད། ཡ་བ་ཀྵ་ར་ཞེས་ཚིག་ཟིན་ལ་ཡོད་ན་ནས་རང་ལས་བཟོས་པའི་ཐལ་ཚྭ་སྤྱོད་དགོས་པ་གཞུང་གི་དགོངས་པ་འཁྲུལ་མེད་ཡིན་ནོ།།
*ཝཱཎ་བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་གསོ་རིག་སྡེ་ཚན་གི་གསོ་རིག་སློབ་དཔོན་དང་། སྨན་སྦྱོར་ཁང་གི་འགན་འཛིན།
Email: drdatse@gmail.com
[1]རྗེ་བསྟན་འཛིན་དོན་གྲུབ།<<དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་དཔེ་བསྡུར་མ་བཞུགས།>>ཤོག་༡༨༩མཛོད་དགེ་བོད་ལུགས་སྨན་ཁང་གི་གསོ་རིག་དཔེ་ཚོགས། 4 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010, ISBN 978-7-5409-4401-8
[2]སྐྱེམ་པ་ཚེ་དབང་།<<སྐྱེམ་པའི་རྒྱུད་བཞིའི་འབྲུ་འགྲེལ།>>སྟོད་ཆ།ཤོག་༤༡༨བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།041 མི་རིགས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07810-3
[3]དཔྱད་བུ་ཁྲི་ཤེས།<<གསོ་རིག་འབུམ་བཞི།>>ཤོག་༡༩༤ནོར་བུ་དཔེ་ཚོགས།མི་རིགས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005, ISBN 7-105-06950-3
[4]རིན་སྤུངས་པའི་བླ་སྨན་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན།<<བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།>>སྨན་ཆ།ཤོག་༤༧བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་དཔེ་རྙིང་ཕྱོགས་སྒྲིག་གངས་རི་དཀར་པོའི་ཕྲེང་བ།དེབ་༥སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2002, ISBN 7-5409-2644-9
[5]ཟུར་མཁར་བློ་གྲོས་རྒྱལ་པོ།<<རྒྱུད་བཞིའི་འགྲེལ་པ་མེས་པོའི་ཞལ་ལུང་།>>སྟོད་ཆ།ཤོག་༥༡༣ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1989, ISBN 7-80057-013-4
[6]ཀུན་མཁྱེན་རིག་འཛིན་ཆོས་གྲགས།<<དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞིའི་བཀའ་མཆན་ཐེམ་སྤང་མ།>>དེབ་དང་པོ།ཤོག་༡༣༧ཐོན་མིའི་རིག་ལམ།༡༢སྲོང་བཙན་དཔེ་མཛོད་ཁང་།2009
[7]དར་མོ་སྨན་རམས་པ་བློ་བཟང་ཆོས་གྲགས།<<གསེར་མཆན་རྣམ་བཀྲ་གན་མཛོད།>>ཤོག་༦༢༢བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།035 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07377-2
[8]དར་མོ་སྨན་རམས་པ་བློ་བཟང་ཆོས་གྲགས།<<མེས་པོའི་དགོངས་རྒྱན།>>ཤོག་༥༦བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།052 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007, ISBN 978-7-105-08270-4
[9]སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ།<<རྒྱུད་བཞིའི་གསལ་བྱེད་བཻ་ཌཱུརྱ་སྔོན་པོ།>>སྟོད་ཆ།ཤོག་༣༣༧བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།018 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005, ISBN 7-105-09047-1
[10]དེའུ་དམར།<<རྒྱུད་བཞིའི་དཀའ་བའི་གནད་བཀྲོལ་ཟླ་ཟེར་གྱི་དུམ་བུ།>>(རྩོམ་སྒྲིག་པ་གཙོ་བོ།ཟླ་བ།) ཤོག༡༧༢རྒྱལ་ཁབ་ཀྲུང་ལུགས་ཅུད་ཀྱི་མི་རིགས་གསོ་རིག་གནའ་གཞུང་དག་སྒྲིག་དཔེ་ཚོགས་ལས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སྐོར།དེབ་ཕྲེང་༥པ།སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2015, ISBN 978-7-5409-5862-6
[11]གླིང་སྨན་བཀྲ་ཤིས།<<གླིང་སྨན་པའི་རྒྱུད་བཞིའི་དཀའ་འགྲེལ།>>ཤོག་༩༣-༩༤བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།050 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007, ISBN 978-7-105-08301-5
[12]སོག་པོ་ལུང་རིགས་བསྟན་དར།<<ཨ་རུའི་ཕྲེང་མཛེས།>>ཤོག་༨༠བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།010མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005, ISBN 7-105-06908-2
[13]སྡེ་དགེ་བླ་སྨན་རིན་ཆེན་འོད་ཟེར།དོན་གསལ་རབ་ཏུ་སྣང་བའི་ཉིན་བྱེད།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ཉེར་དྲུག་པ།ཤོག་༢༤༨མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-0
[14]བློ་བཟང་སྙན་གྲགས་སམ་ཐུབ་བསྟན་སྙན་གྲགས།བློ་གསལ་ངག་གི་སྒྲོན་མེ།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ཉེར་དྲུག་པ།ཤོག་༥༩༩-༦༠༠མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-0
[15]ཁྲོ་རུ་ཚེ་རྣམ།<<གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་འགྲེལ་ཆེན་དྲང་སོང་ཞལ་ལུང་།>>དེབ་༡ཤོག་༤༣༣-༤༣༤སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001, ISBN 7-5409-2535-3
[16]ཀརྨ་པ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ།སྨན་མིང་རྒྱ་མཚོ།<<སྔོ་འབུམ་སྨན་གྱི་གཏེར་མཛོད།>>ཤོག་༢༡༥བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།040 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07376-4
[17]གཡུ་ཐོག་འབངས་སམ་ཟུར་མཁར་མཉམ་ཉིད་རྡོ་རྗེ།རྒྱུད་རྒྱལ་བདུད་རྩི་སྙིང་པོ་ལས་རྒྱུད་ཕྱི་མའི་སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་བདུད་རྩི་སྒྲོན་མེ།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ང་གཅིག་པ།ཤོག་༩༥མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-
[18]ཚ་རོང་དཔལ་ལྡན་རྒྱལ་མཚན།<<སྨན་ངོ་གསལ་བྱེད་ཕྱོགས་སྒྲིགས།སྐྱེས་བུ་མེ་ལྷ་སོགས།>>ཤོག་༡༨༡བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།099 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014, ISBN 978-7-105-13166-2
[19]བོད་མཁས་པ་མི་ཕམ་དགེ་ལེགས་རྣམ་རྒྱལ།སྨན་གྱི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་བཤད་པ་བཻཌཱུརྱའི་མེ་ལོང་།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ལྔ་བཅུ་པ།ཤོག་༦༠༥མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-
[20]དེའུ་དམར་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས།<<ཤེལ་གོང་ཤེལ་ཕྲེང་།>>ཤོག་༢༠བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།015 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005, ISBN 7-105-06901-5
[21]དེའུ་དམར་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས།<<ཤེལ་གོང་ཤེལ་ཕྲེང་།>>ཤོག་༣༧༣བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།015 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005, ISBN 7-105-06901-5
[22]ལྷ་ཡི་དཔལ།རིན་པོ་ཆེའི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་བསྟན་པ།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ལྔ་བཅུ་པ།ཤོག་༥༩༧མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-
[23]སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར།གསོ་དཔྱད་བདུད་རྩིའི་ཆུ་རྒྱུན་གྱི་ཆ་ལག་གི་ནང་ཚན་གྱི་སྨན་སོ་སོའི་མངོན་བརྗོད་དང་ངོས་འཛིན་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང་།<<བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས།>>གཙོ་སྒྲིག་པ་འོ་ཚང་ཚོགས་ཆེན།པོད་ང་གཅིག་པ།ཤོག་༧༢༧མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གླིང་གིས་བསྒྲིགས།མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011, ISBN 978-7-105-11630-
[24]བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་སོགས།<<ཆ་ཧར་དགེ་བཤེས་ཀྱི་སྨན་ཡིག>>ཤོག་༩3བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།056 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007, ISBN 978-7-105-08420-3
[25]དྲུང་མི་ཙ་ཝེར་སོགས།<<སྨན་གྱི་ངོས་འཛིན་ཀུན་གསལ་ཉི་མའི་དབང་པོ།>>ཤོག་༢༣༣བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།072 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008, ISBN 7-105-09041-9
[26]དགེ་བསྙེན་འཇམ་དཔལ་རྡོ་རྗེ།<<གསོ་བྱེད་མཛེས་མཚར་མིག་རྒྱན།>>ཤོག་༦༠བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།065 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008, ISBN 7-105-09041-9
[27]འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་དང་ཕ་ཁོལ་སོགས།<<སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པ་དང་ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་སྙིང་པོ་བསྡུས་པ་སོགས།>>ཤོག་༡༥༥བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།028 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07102-8
[28]སྨན་པ་རྡོ་རྗེ་དགྲ་འདུལ་དང་བློ་བཟང་ནོར་བུ་ཤྶཏྲི།<<སློབ་དཔོན་དཔའ་བོས་མཛད་པའི་ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་སྙིང་པོ་བསྡུས་པའི་འགྲེལ་པ་ཚིག་ཉུང་དོན་གསལ།>>ཤོག་༣༦༨དབུས་བོད་ཀྱི་ཆེས་མཐོའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་།ཝཱརཱཎསཱི། 2002
[29]དཔལ་ལྡན་ཕ་ཁོལ།<<ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་སྙིང་བསྡུས་ཀྱི་རང་འགྲེལ།>>ཤོག་༨༧བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།027 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07103-6
[30]ཁ་ཆེ་ཟླ་བ་མངོན་དགའ།<<ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་སྙིང་པོའི་རྣམ་འགྲེལ་ཚིག་དོན་ཟླ་ཟེར།>>སྟོད་ཆ།ཤོག་༡༩༦-༡༩༧བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།026 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07104-4
[31]རྗེ་བསྟན་འཛིན་དོན་གྲུབ།<<དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་དཔེ་བསྡུར་མ་བཞུགས།>>ཤོག་༡༧༩མཛོད་དགེ་བོད་ལུགས་སྨན་ཁང་གི་གསོ་རིག་དཔེ་ཚོགས། 4 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010, ISBN 978-7-5409-4401-8
[32]क्षी लालचन्द्र वैद्यः <<श्री वाग्भटविरचितम् अष्टांगहृदयम सर्वांगसुन्दरी व्याख्या विभूषितम्>>पृष्ठ 58. (A.H. Su. 6.148)मोतीलाल बनारसीदास, नई दिल्ली, 2005 (पुनर्मुद्रण)ISBN 81-208-2096-7
[33]क्षी लालचन्द्र वैद्यः <<श्री वाग्भटविरचितम् अष्टांगहृदयम सर्वांगसुन्दरी व्याख्या विभूषितम्>>पृष्ठ 230. (A.H. Sa. 2.92) मोतीलाल बनारसीदास, नई दिल्ली, 2005 (पुनर्मुद्रण) ISBN 81-208-2096-7
[34]क्षी लालचन्द्र वैद्यः <<श्री वाग्भटविरचितम् अष्टांगहृदयम सर्वांगसुन्दरी व्याख्या विभूषितम्>>पृष्ठ 385. (A.H. Ci. 6.42) मोतीलाल बनारसीदास, नई दिल्ली, 2005 (पुनर्मुद्रण) ISBN 81-208-2096-7
[35]क्षी लालचन्द्र वैद्यः <<श्री वाग्भटविरचितम् अष्टांगहृदयम सर्वांगसुन्दरी व्याख्या विभूषितम्>>पृष्ठ 385. (A.H. Ci. 6.46) मोतीलाल बनारसीदास, नई दिल्ली, 2005 (पुनर्मुद्रण) ISBN 81-208-2096-7
[36]Vaidya Bhagwan Dash, <<Tibetan Medicine with special reference to YOGA SATAKA>> (Page 158) Library of Tibetan Works and Archives, Dharamsala, India, 1980 (Reprint)
[37]Central Council for Research in Ayurveda & Siddha, <<Database on Medicinal Plants Used in Ayurveda & Siddha>> Vol. 5 (Page no-534) Central Council for Research in Ayurveda & Siddha, New Delhi, 2008 (Reprint)
[38]वामन शिवरजाम आप्टे <<संस्कृत-हिन्दि कोश>>पृष्ठ 316-317, न्यु भारतीय बुक काँरपोरेशन,दिल्ली, 2006,ISBN 81-87418-06-0
[39]आचार्य प्रियव्रत शर्मा,<<द्रव्यगुणकोषः>>पृष्ठ 53, चौखम्भा ओरियन्टालिया, दिल्ली, 2003 (द्वि.संस्करण)
[40]M. Monier-Williams <<A Sanskrit-English Dictionary>> (Page no-327) Motilal Banarsidass Publishers, Delhi, 2005 (Reprint), ISBN 81-208-3105-5
[41]ཨ་ཙཱརྱ་ཀརྨ་སྨོན་ལམ།<<དབྱིན་བོད་ཚིག་མཛོད་གསར་མ། The New English-Tibetan Dictionary>> (Page no-21) བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས། 2000
[42]Suryakanta, <<Sanskrit-Hindi-English Dictionary>> (Page no-167) Orient Longman, New Delhi, 2006 (Reprint), ISBN 81 250 0647 8
[43]Lokesh Chandra, <<Sanskrit-Tibetan Dictionary>> (Page no-193) International Academy of Indian Culture and Aditya Prakashan, New Delhi, 2007 ISBN 978-81-7742-070-8
[44]डाँ. लाल बहादुर सिंह, <<सचित्र भैषज्य कल्पना विज्ञान>>चौखम्भा संस्कृत भवन, वाराणसी 2009
[45]भावमिश्र, <<भावप्रकाशनिघण्टु>>प्रथम भाग, पृष्ठ 163, व्याख्याकार श्री ब्रह्मशंकर मिश्र, वीवरणकार रूपलाल जी वैश्य, चौखम्भा संस्कृत संस्थान, वाराणसी 2003
[46]Prof. K.R. Srikantha Murthy, <<BHAVAPRAKASA of BHAVAMISRA>> (Page no-202) Krishnadas Academy, Varanasi, 2001 (2nd Edition) ISBN 81-218-0000-5
[47]अमरासिंह, <<अमरकोष>>पृष्ठ 216, श्रीमन्नालाल अभिमन्यु एम ए, चौखम्भा विद्यभावन, वाराणसी 2003
[48]སི་ཏུ་པཎ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་འབྱུང་གནས། Edited by Dr. Lokesh Chandra <<འཆི་མེད་མཛོད་ཀྱི་གཞུང་ལ་བརྟེན་ནས་ལེགས་པར་སྦྱར་བའི་སྐད་ཀྱི་མིང་དང་རྟགས་ཀྱི་འཇུག་པ་གསལ་བར་བྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་བཤད་སྒོ་བརྒྱ་བྱེད་པའི་ལྡེ་མིག The Amarakosa in Tibet>>ཆ མཛོད་འགྲེལ། བརྒྱ་ཉེར་དྲུགབ(64)International Academy of Indian Culture, N.Delhi, 1965
[49]ཟླ་བ་མངོན་དགའ།སྨན་མིང་སྒྲ་སྦྱོར་ངེས་པ།<<སྦྱོར་བ་བརྒྱ་པ་དང་ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་སྙིང་པོ་བསྡུས་པ་སོགས།>>ཤོག་༤༡བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་གནའ་དཔེ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དཔེ་ཚོགས།028 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2006, ISBN 7-105-07102-8
[50]Vidya Bhagwan Dash,<<Materia Medica of Tibetan Medicine>>, (Page no-35) Sri Satguru Publications, Delhi, 1994, ISBN 81-7030-387-7
[51]Mitra Shuchi, Gupta Sanjay, Gupta Akanksha <<Standardization of yavakshara: an alkaline herbal preparation.>> Int. J. Res. Ayurveda Pharm. 2015;6(1):27-29 http://dx.doi.org/10.7897/2277-4343.0617
[52]Dr. K. Rama Chandra Reddy, <<Ocean of Ayurvedic Pharmaceutics>> (Page no-00) Chaukhambha Sanskrit Bhawan, Varanasi, 2007
[53]A.K. Nadkarni, <<Dr. K.M. Nadkarni’s Indian Materia Medica>> Vol. 2 (Page no-88-89) Bombay Popular Prakashan, Mumbai, 2009 (Reprint) ISBN 978-81-7154-143-0
མཐའ་མའི་འདོན་ཐེངས་།: 14.09.2020 ཉིན། 11:41 AM
<< སྔ་མ།